Persbericht

Geschiedenis en opzet van de nieuwe vertaling van de Schriften

In 1986 werd er in verschillende Europese talen, waaronder het Nederlands, begonnen aan de hervertaling van de Schriften, onder auspiciën van de vertaalafdeling van de kerk in Frankfurt. Het Nederlandse project begon op 6 januari 1986, op 11 augustus 2004 werden de allerlaatste correcties in de drukproeven ingestuurd en op 25 augustus 2004 gaf het leidinggevend priesterschapscomité toestemming om te drukken. De Duitse vertaling, gepubliceerd in 2003, en de Tsjechische, gepubliceerd in 2004, zijn veel later begonnen en hebben dus veel minder tijd in beslaggenomen. Ook de Noorse vertaling, gepubliceerd in 2003 en de Deense, te publiceren in 2005, hebben minder tijd in beslaggenomen. Waarom moest het Nederlandse project zo lang duren?

Alle schriftuurvertaalprojecten in Europa werden in 1992 overgenomen door de toen pas opgerichte afdeling schriftuurvertaling in Salt Lake City. Alleen de Nederlandse vertaling was toen al klaar om gepubliceerd te worden. Het was niet een herziening van de bestaande vertaling, maar een geheel nieuwe. De nieuwe afdeling in Salt Lake City stelde op aanwijzing van het Eerste Presidium en het Quorum der Twaalf nieuwe richtlijnen op en schreef allerlei hulpmiddelen voor schriftuurvertalers en herzag de bestaande. Bovendien zou elke toekomstige tripelcombinatie (Boek van Mormon, Leer en Verbonden en Parel van grote waarde) ook de zogenaamde Gids bij de Schriften bevatten, zo’n 300 bladzijden aan hulpmiddelen, namelijk: onderwerpen op alfabet, passages uit de Bijbelvertaling van Joseph Smith, chronologie, landkaarten en foto’s bij de kerkgeschiedenis, landkaarten en foto’s bij de Bijbel. De onderwerpen op alfabet, ofwel de thematische gids, beschrijven en definiëren geselecteerde leerstellingen, beginselen, figuren en plaatsen die voorkomen in alle vier standaardwerken. Tevens worden er bij elk onderwerp belangrijke tekstverwijzingen gegeven. Na een echte concordantie is dit wat er het dichtste bij komt. Ook werd de schriftuurlijke tekst van nieuwe voetnoten voorzien, waarbij ook naar de Gids bij de Schriften verwezen wordt.

De Nederlandse vertaling was toen net voltooid, als enige van de groep die in 1986 begonnen is. Ze werd getoetst aan de nieuwe richtlijnen en toen is besloten om ze eerst een nieuwe bewerking te laten ondergaan en daarna de Gids bij de Schriften te vertalen. Het werk is vanaf dat moment voor het grootste deel door vrijwilligers in deeltijd verricht, hetgeen ook de lange duur van het project verklaart. De positieve kant van deze gebeurtenissen is dat de Nederlandse vertaling uitermate veel zorg en aandacht heeft gekregen.

De opdracht luidde: zo letterlijk mogelijk vertalen zodat de tekst die de profeet Joseph Smith met goddelijke inspiratie heeft geschreven zo nauwkeurig mogelijk wordt weergegeven. De leiders van de kerk achten betekenis belangrijker dan stijl. Het mes van deze opdracht snijdt naar twee kanten! De lezer zal ervaren dat bepaalde verzen begrijpelijker zijn geworden, andere daarentegen beslist niet. Letterlijk vertalen betekent immers:

(1) Wat vaag is in het Engels, moet ook in het Nederlands op diezelfde manier vaag zijn. Wat dubbelzinnig is in het Engels, moet ook in het Nederlands op diezelfde manier dubbelzinnig zijn. Er is voor gewaakt dat er geen eigenzinnige interpretaties van de vertaler insluipen en dat er niets wordt weggelaten of toegevoegd. De vertaling moet zo min mogelijk een storende factor zijn bij het lezen van de Schriften. Een ieder die leest, moet zich door de Geest laten leiden.

(2) Onvolmaaktheden in het Engels mogen niet gladgestreken worden in het Nederlands. Een anakoloet (een niet-lopende zin) in het Engels moet een anakoloet in het Nederlands opleveren.

(3) Eigenaardigheden in het Engels die te verklaren zijn vanuit het origineel waarvan Joseph Smith heeft vertaald, moeten ook in het Nederlands behouden blijven. In vaktermen heet dat: het doorschemeren van de brontekst. Voorbeelden zijn Hebraïsmen zoals en het geschiedde, stijlfiguren zoals chiasma’s en uitdrukkingen zoals een rivier van water, een altaar van stenen, een droom dromen, voedsel doden.

Het is wellicht interessant om te weten dat het vertaalteam, want het is natuurlijk een teaminspanning geweest, heeft bestaan uit een vertaler, een taalkundige revisor, een leerstellige revisor, proeflezers en enkele leescomités. In de loop van de tijd hebben verschillende broeders en zusters de verschillende taken vervuld. Alle voorstellen tot verbetering werden steeds met de grootste zorgvuldigheid overwogen en besproken. Het is wonderlijk hoe alle teamleden groeiden in hun taak en leerden om op een open, zinnige en opbouwende manier samen te werken. Dat vergde vaak nederigheid. Er gold slechts één doel: de kwaliteit van het product.

Het is ook een geweldige steun geweest dat er bij de afdeling schriftuurvertaling in Salt Lake City op meerdere niveaus mensen waren die de vragen die in de loop van de tijd over de te vertalen tekst rezen, konden beantwoorden. Wanneer de vraag op één niveau niet kon worden beantwoord, werd die aan de broeders van het volgende niveau voorgelegd, enzovoorts. Dat kon eindigen bij het Eerste Presidium, hetgeen tot twee keer toe gebeurd is.

De hulp, steun en controle vanuit de afdeling schriftuurvertaling in het hoofdkantoor van de kerk is zeer intensief geweest. Toen de vertaling min of meer haar vaste vorm had gekregen, werden geselecteerde gedeeltes in alle vier de ringen voorgelegd aan verschillende leden, die aan de hand van een reeks vragen hun mening en eventuele suggesties naar voren konden brengen. Het vertaalbureau van de kerk in Oss heeft in de laatste twee jaar van het project ook nog enkele controles uitgevoerd, namelijk op het gebied van spelling en grammatica.

Het toeval wil dat er in oktober 2004 een nieuwe bijbelvertaling verschenen is onder auspiciën van het Nederlands Bijbelgenootschap: de interconfessionele NBV-Bijbel. De afkorting staat voor Nieuwe Bijbelvertaling. Het is een Bijbel in ‘natuurlijk Nederlands’. Men heeft ‘brontekstgetrouw’ en ‘doeltaalgericht’ gewerkt, hetgeen het vertaalteam van de tripelcombinatie ook heeft gedaan, maar naast deze overeenkomsten zijn er ook grote verschillen van aanpak. De geïnteresseerde lezer kan zelf een oordeel vormen.

Hoe betrouwbaar en leesbaar die nieuwe Bijbel ook moge zijn, de kerk heeft sinds jaar en dag de NBG-Bijbel als officiële Bijbel aangehouden, en zonder grondig onderzoek en officiële besluitvorming komt daar geen verandering in. De NBG-Bijbel is een halve eeuw oud en qua stijl traditioneel, dat wil zeggen, aansluitend bij vroegere vertalingen. Bij de nieuwe tripelcombinatie heeft men getracht het taalgebruik zoveel mogelijk bij de NBG-Bijbel aan te sluiten en, zoals hierboven uitgelegd, is het principe van zo letterlijk mogelijk vertalen gevolgd. Illustratief is de vertaling van de veelvuldig voorkomende, niet meer gangbare frase ‘and it came to pass’. In de huidige vertaling is het ter wille van de leesbaarheid gewoon weggelaten. In modern Nederlands zou het letterlijk ‘en het gebeurde’ zijn. In de NBG-Bijbel, en dus nu ook in de nieuwe tripelcombinatie, is het ‘en het geschiedde’.

De nieuwe vertaling van de tripelcombinatie vertoont geen breuk met de bestaande vertaling. Dat was ook niet de bedoeling. Het vertaalteam heeft bewust het goede van de bestaande vertaling gehandhaafd en aansluiting gezocht bij de NBG-Bijbel. De nieuwe spelling is gevolgd. Ouderwetse woorden en frasen zijn zoveel mogelijk vermeden, zoals niet meer gebruikelijke naamvallen. Er zijn maar weinig nieuwe termen te signaleren. Priestcraft is priesterlisten geworden, interest in LV 119 opbrengst en presidency in de betekenis van ‘presiderende raad’ presidium. De titel Savior is vertaald met Heiland of Redder, dus niet met ‘Zaligmaker’. Ook ‘zaligheid’ komt niet voor, want salvation is met heil vertaald, dus is plan of salvation nu heilsplan. ‘Zalig’ in de religieuze zin van ‘behouden’ of ‘gered’ wordt door de meeste mensen niet meer zo begrepen of aangevoeld. Verder is plan of happiness met plan van geluk vertaald. Behalve de eerste twee zijn de genoemde termen al sinds jaar en dag gebruikt in alle andere publicaties van de kerk, dus niet echt nieuw. De tempelnamen hebben een gemoderniseerde spelling gekregen doordat het koppelteken is komen te vervallen, b.v. Salt Laketempel, Nauvootempel, dus ook Den Haagtempel.

Er zullen twee* uitgaven zijn: een met slappe zwarte kaft en een met zwartlederen kaft. De afmetingen zijn 21,0 bij 13,4 cm; de uitgave met de lederen kaft enkele millimeters meer vanwege de uitstekende randen van de kaft. De Nederlandse tripelcombinatie ziet er vrijwel net zo uit als de in december 2003 verschenen Duitse tripelcombinatie. De catalogusnummers en prijzen zijn: 34744 120 uitvoering met slappe kaft € 7,70, en 34404 120 uitvoering met lederen kaft € 20,45.

Broeders en zusters, het is nu een uitgelezen gelegenheid om onze stukgelezen exemplaren van de standaardwerken met een dankbaar hart terzijde te leggen, om met frisse moed de markeerstiften ter hand te nemen, lievelingsverzen in te kleuren en belangrijke notities opnieuw aan te brengen.

Ellen Hoppen en Poul Stolp

* De tripelcombinatie is inderdaad verkrijgbaar in twee uitvoeringen, maar het is niet de enige publicatie van de Schriften die in de nieuwe vertaling verkrijgbaar is. U kunt ook losse exemplaren van het Boek van Mormon kopen in diezelfde nieuwe vertaling. Het betreft een uitgave met een blauwe, harde kaft, zoals we al jaren gewend zijn.

Het bestelnummer is 34406 120.

De redactie.

Stijlgidsnotitie:Als u De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen in een artikel noemt, gebruik dan bij de eerste vermelding alstublieft de volledig naam van de kerk. Voor meer informatie over het gebruik van de naam van de kerk, zie onze onlineStijlgids.